14 Apr Materica
Izgled, funkcije i oboljenja materice
Materica ili na latinskom uterus, je mjesto u organizmu iz kojeg kreće život. Samim tim, veoma je važno razumjeti kakve su joj funkcije, izgled i prepoznati kada nešto sa njom nije u redu. Zajedno sa jajnicima, jajovodima i vaginom čini unutrašnji ženski reproduktivni sistem i presudna je u periodu formiranja i razvijanja fetusa.
Za svaku ženu materica je od velike važnosti kada otpočne trudnoća, ali je uvijek dobro razumjeti način funkcionisanja i promjene koje joj se dešavaju tokom vremena. Iako je nauka u velikoj mjeri otkrila tajne ovog organa koji je od davnina poznat kao mističan i neshvatljiv ljudima, ona i dalje ne prestaje da fascinira svojom ulogom u stvaranju ljudskog bića.
Osim toga, jedini je organ koji može da stvori novi organ – posteljicu.
Veličina i oblik materice – kako izgleda materica?
Sastavljena je od mišićnog tkiva i sluzokože, a nalazi se u sredini karlične šupljine – između dva jajovoda, iznad bešike, a ispred tankog crijeva. Njen tačan položaj je drugačiji kod svakoga.
Izgled materice najčešće se objašnjava oblikom obrnute kruške, a osnovni djelovi su:
• tijelo materice (korpus)
• vrat materice (grlić materice ili cerviks)
Glavni dio materice zove se tijelo i sastavljen je od jakih mišića koji joj omogućavaju da izdrži kontrakcije, kao i širenje tokom trudnoće. Gornji dio tijela koji je zaobljen i ispupčen zove se fundus i povezan je sa Falopijevim tubama, pa dalje preko jajovoda sa jajnicima. S druge strane, donji dio tijela u kom materica počinje da se sužava nosi naziv isthmus i povezan je sa grlićem materice. Vrat ili grlić materice nalazi se najniže i dužina mu se mijenja tokom života. Povezan je sa vaginom, a može se znatno proširiti tokom porođaja.
Veličina materice mijenja se kroz vrijeme u velikoj mjeri – od perioda prije puberteta kada je oko 3.5 centimetara, pa do skoro 10 centimetara kod žena koje su imale više porođaja. Materica u trudnoći može da se poveća do veličine lubenice, a naučnicima je i dalje nejasno kako se pri takvom eksponencijalnom rastu u njenim zidovima ne stvara velika mišićna tenzija.
Zidovi ovog organa imaju tri sloja: spoljašnji glatki (perimetrijum), srednji mišićni (miometrijum) i unutrašnji sloj sluznice (endometrijum). Unutrašnji sloj je upravo onaj za koji se oplođena jajna ćelija vezuje, a zatim počinje da se razvija. Pred svaku ovulaciju ovaj sloj se zadebljava i ukoliko do oplodnje ne dođe, odbacuje se i izlazi u vidu menstrualnog krvarenja.
Koja je funkcija materice?
Svima je poznato da je osnovna funkcija materice zaštita i održavanje ploda tokom trudnoće. Manje je poznato da trudnoća nije jedina uloga koju ovaj organ ima čak i kada nam djeluje uspavano.
Materica u trudnoći
Da li ste znali da beba u stomaku može čuti muziku i osjetiti emocije majke dok je sluša? Materica je mjesto na kom se odvija nevjerovatni proces razvoja bebe. Od prvog momenta kada se oplođena jajna ćelija ugrađuje u endometrijum, pa do porođaja prolazi 9 mjeseci brzog napretka i rasta ploda zahvaljujući sigurnom okruženju koje mu stvara materica.
Na samom početku trudnoće iz nje se razvija placenta ili posteljica koja plodu obezbjeđujuje kiseonik i nutrijente, dok s druge strane odstranjuje negativne materije iz krvi. Placenta se takođe pričvršćuje za zid materice, a za plod je vezana pupčanom vrpcom. Posle porođaja i ona se izbacuje iz organizma.
Tokom trudnoće, materica se povećava, a gornji dio (fundus) se podiže čak do grudne kosti. Rastezanje njenog mišićnog sloja tokom kojeg se ne stvara velika mišićna napetost naučnici su pokušali da objasne time što se povećava veličina ćelija ovog sloja materice, dok se njihovo dijeljenje odvija slabo u ranoj fazi trudnoće.
Tvrda materica u trudnoći, tačnije tvrd stomak je normalna pojava koja se u drugoj polovini ovog stanja pojavljuje. Naravno, uvijek je dobro posavjetovati se sa vašim ljekarom oko svake neprijatnosti koju osjećate. Nakon porođaja materica se smanjuje, ali ostaje malo veća nego što je ranije bila.
Potencijalno se može javiti krvarenje u trudnoći koje ne mora imati nikakve negativne uzroke, ali je važno konsultovati sa ljekarom radi provjere. Međutim, na bilo kakve komplikacije ćete zaboraviti kada se susretnete prvi dan sa vašom bebom.
Druge uloge materice
Još jedna uloga materice koja je manje poznate je seksualna uloga. Ona usmjerava protok krvi u karlicu, jajnike i spoljašnje genitalije. Osim toga, novije istraživanje pokazalo je da ovaj organ može imati veze i sa kognitivnim funkcijama. Istraživanje je vršeno na ženkama pacova kojima je uklonjena materica, a pokazalo se da im je nakon toga bilo teže da obavljaju radnje koje zahtijevaju pamćenje.
Takođe, prema analizi grupe žena koje su imale zahvat histerektomije dokazano je da postoji veza između psihičkog zdravlja i materice. Ova istraživanja su rijetka i još uvijek nedovoljno potrvđena, ali započinju razgovor o temi koja je bitna za svaku ženu.
Najčešće bolesti materice
Osim stečenih bolesti, materica može imati i urođene deformitete za koje još nije utvrđen tačan uzrok. Obradićemo najčešće anomalije i bolesti, ali je uvijek savjet i pravilo obratiti se ljekaru oko bilo kakvog zdravstvenog problema.
Urođene anomalije
Prema podacima organizacija March od Dimes, jedna od 300 žena ima urođene deformitete materice. To su uglavom rješivi problemi, a neki od primjera anomalija su:
• Milerova ageneza ili hipoplazija
• dvostruka materica sa dva odvojena tijela
• jednoroga materica
• dvoroga materica sa dva spojena tijela
• tijelo materice podeljeno septumom
• materica u obliku srca sa udubljenim fundusom
Osim jednoroge materice, sve druge vrste promjena mogu, ali ne moraju izazvati određene probleme. U svakom slučaju, najvažnije je postaviti dijagnozu na vrijeme.
Endometrioza
Endometrioza je oboljenje do kojeg dolazi kada unutrašnji sloj materice – endometrijum, počne da se razvija na nekom drugom mjestu izvan materice. Moguće je ublažiti simptome i komplikacije ljekovima ili je izliječiti hirurškim putem.
Neki od simptoma ove bolesti mogu biti: dismenoreja (jaki bolovi tokom menstruacije) koji mogu biti neizdrživi, dispareunija (bol tokom ili nakon odnosa), obilna krvarenja tokom menstruacije ili između ciklusa, hronični bol u donjem dijelu stomaka ili leđa van perioda menstrualnog krvarenja.
Prolaps materice
U narodu je ovaj poremećaj poznatiji kao ispadanje materice, a dešava se kada se istegnu i oslabe mišićno tkivo ili ligamenti koji drže matericu. Tada se materica može spustiti manje ili više.
Prolaps mogu izazvati operacija, porođaj, menopauza ili ekstremna fizička aktivnost. Simptomi ove dislokacije su najpre osjećaj vučenja i pritiska na dolje, kao i bol u donjem dijelu leđa, pa onda bol u materici. Osim ovih mogu se javiti i simptomi vezani za urinarni trakt. Liječenje uključuje ortopedske prstenove ili hiruršku terapiju.
Miom materice
To su dobroćudne ili nekancerogene izrasline koje mogu dosta varirati u veličini, a pojavljuju se na zidovima materice. Mnoge žene ne osjećaju nikakve simptome, ali se mogu javiti jaki bolovi i obilna krvarenja, kao i bol tokom odnosa ili opstipacija. Zna se da na njihov rast utiče hormon estrogen, ali nije poznat uzrok njihovog nastanka. Otkrivaju se pri redovnom ginekološkom pregledu, a liječenje zavisi od veličine mioma.
Upala male karlice
Ovo je infekcija koja zahvata neki od organa reproduktivnog sistema žene. Izazivaju je bakterije, a simptomi se mogu kretati od manjih do jakih bolova u donjem dijelu stomaka praćenih temperaturom. Ukoliko posumljate na ovu bolest, obavezno je da se javite ljekaru što prije zbog komplikacija koje može izazvati. Liječi se antibioticima.
Zloćudni tumor
Najčešći je u endometrijumu, ali može početi bilo gdje u materici. Takođe, često se razvija u grliću materice za koji je glavni faktor rizika infekcija nekim od tipova humanog papilom virusa (HPV).
Kako da materica ostane zdrava?
• Redovni ginekološki pregledi – minimum jednom godišnje
• Redovni PAPA test – najbolje na svakih 6 mjeseci, a minimum jednom godišnje
• Korišćenje kontracepcije
• Javljanje ljekaru prilikom svakog neuoičajenog simptoma
• Izbjegavanje pušenja
• Zdrava ishrana – za reproduktivni sistem su posebno dobri: hrana bogata folnom kiselinom (brokoli i ostalo zeleno povrće), hrana bogata beta karotenom, hrana bogata vitaminom C i hrana bogata vitaminom E.
Izvor i internet