15 Dec 4 Amandmana na predlog izmjene Zakona o obaveznom zdravstvenom osiguranju
Podgorica, 15.12.2021.
SKUPŠTINA CRNE GORE
n/r Predsjedniku, mr Aleksi Bečiću
n/r Potpredsjednici, dr Branka Bošnjak
n/r Predsjedniku i Članovima Odbora za zdravstvo, rad i socialno staranje
n/r Predsjedniku i Članovima Odbora za rodnu ravnopravnost
n/r Predsjedniku i Članovima Odbora za ljudska prava i slobode
n/r Članovima/cama Ženskog kluba
n/r svim Poslanicima/cama Skupštine Crne Gore
Poštovani,
U ime Nevladine Fondacije „I ja imam pravo da budem mama“, kao predstavnika pacijenata i zainterersovane strane, tj. državljana Crne Gore, podnosimo amandmane (4) na PREDLOG ZAKONA O OBAVEZNOM ZDRAVSTVENOM OSIGURANJU.
Predsjednica Fondacije I ja imam pravo da budem mama
mr Žana Mihaljević
A M A N D M A N 1
Član 14 stav 1 tačka 19 mijenja se i glasi:
„19) pravo na liječenje neplodnosti postupcima medicinski potpomognute oplodnje (u daljem tekstu: postupak MPO) i to:
– neograničen broj postupaka MPO za primarni sterilitet, krioprezervacije genetskog materijala (polnih ćelija, tkiva i embriona) i embriotransfera i to: homologne ili heterologne intrauterine inseminacije (IUI) – unos sjemenih ćelija u matericu žene, homologne ili heterologne vantjelesne oplodnje (IVF); homologne ili heterologne intracitoplazmatske injekcije spermatozoida (ICSI) i transfera polnih ćelija i embriona u jajovod žene, kod žene do navršenih 55 godina života koja nema djece, pod uslovom da je jedan od bračnih, odnosno vanbračnih supružnika, kao i žena koja ne živi u bračnoj ili vanbračnoj zajednici crnogorski državljanin;
– šest postupka MPO za sekundarni sterilitet i šest postupaka krioprezervacije genetskog materijala (polnih ćelija, tkiva i embriona) i embriotransfera i to: homologne ili heterologne intrauterine inseminacije (IUI) – unos sjemenih ćelija u matericu žene, homologne ili heterologne vantjelesne oplodnje (IVF); homologne ili heterologne intracitoplazmatske injekcije spermatozoida (ICSI) i transfera polnih ćelija i embriona u jajovod žene, kod žene do navršenih 55 godina života koja nema više od dvoje djece, pod uslovom da je jedan od bračnih, odnosno vanbračnih supružnika, kao i žena koja ne živi u bračnoj ili vanbračnoj zajednici crnogorski državljanin.”
U stavu 1 tačka 22 poslije riječi „indukcijama“ tačka se zamjenjuje riječju „;i“.
Poslije tačke 22 dodaje se nova tačka koja glasi:
„23) Postupak liječenja muške neplodnosti metodom „Micro TESE” za potrebe liječenja medicinski potpomognutom oplodnjom.”
O B R A Z L O Ž E NJ E
Relevantni podaci govore da negativni demografski trendovi uslovljavaju smanjenje broja stanovnika u Crnoj Gori. Sa druge strane sve je izraženiji problem neplodnosti naših sugrađana i potreba za modernizacijom, unapređenjem i ulaganjem u medicinske tretmane obavezuje nas da čujemo i poslušamo glas naroda.
Fondacija “I ja imam pravo da budem mama” za samo godinu dana svog postojanja je okupila veliki broj zainteresovanih osoba, pacijenata koji broje više od 7500 hiljada, koji se bore sa neplodnošću. Na krilima predizbornog obećanja aktuelnog premijera Vlade Crne Gore čija je rečenica: “Takođe, svaki pokušaj vantjelesne oplodnje biće plaćen iz državnog budžeta bez ograničenja…” pokrenula nadu kod mnogih građana, koji su već svaku nadu izgubili da će se ostvariti kao roditelji, obraćajući se svim relevantnim institucijama u državi, između ostalih i Ženskom klubu Skupštine Crne Gore. Kopresjednice Kolegijuma Ženskog kluba Skupštine Crne Gore dr Branka Bošnjak i Vesna Pavićević sa članicama Ženskog kluba, Danijela Đurović, Tamara Vujović, B ožena Jelišić i Jovanka Laličić su se sastale sa Ministarkom zdravlja Jelenom Borivinić Bojović i načelno dogovorile o izmjeni Predloga zakona i povećanju broja postupaka MPO(6), kao i povećanju ograničenja starosne granice za žene do navršene 52 godine života. U saznanju smo da su predati Amanmani u čijoj izradi smo učestvovali. Takođe je značajna podrška koju smo zajedno sa Ženskim klubom dobili od Potredsjednika Vlade Crne Gore dr Dritana Abazovića, gdje je naglašeno da država mora da omogući najbolje uslove za liječenje neplodnosti, kao i finansijsku podršku kroz zdravstveni sistem.
Kvalitet medicinske usluge u Crnoj Gori i nivo liječenja neplodnosti dosta zaostaje za većinom evropskih centara, počev od Novog Sada, Beograda, Maribora, pa do Soluna, Praga i dr. Dosadašnje učešće države je bilo nedovoljno i jako skromno kada je liječenje neplodnosti u pitanju.
S toga, predloženi amandman predstavlja samo jedan od iskoraka u regulisanju brojnih potreba na liječanju neplodnosti, a samim tim i porastu nataliteta. Najmanje što se svim parovima može pomoći jeste pravo na besplatno liječenje. U trenutnim uslovima, do regulisanja konkretnih zakona iz ove oblasti, mišljenja smo da je svim parovima bez djece, potrebno omogućiti pravo na besplatne postupke medicinski potpomognute oplodnje, odnosno 6 postupka za one parove/osobe koji imaju do dvoje djece i sekundarni sterilitet, kao i besplatan navedeni broj krioprezervacije genetskog materijala (polnih ćelija, tkiva i embriona) i embriotransfera.
Sem toga, izmjena starosne gornje granice kod žene je diskriminatorska u postojećem zakonskom rješenju. Imajući u vidu i da Svjetska Zdravstvena Organizacija (SZO) propisuje da je neplodnost bolest i da se treba liječiti, isto tako propisuje da je “granica starosti žene reproduktivna sposobnost žene od 16 do 55 god”, to se amandmanom predlaže da se starosna granica žene izmjeni iz postojećeg predloga 44 i bude do navršene 55 godine starosti, kao nediskriminatorsko pravo žene na rađanje. Ne zaboravimo, ne tako davno naše majke i bake su rađale veći broj djece, čak i u poznijem dobu. Želimo da navedemo i Članove Ustava Crne Gore, na kojeg se ovaj put pozivamo, a to su Član 6, 8, 9, 10, 12, 15, 16, 17, 18, 19, 24, 27, 28, 40, 43, 56, 67, 68, 72, 73, 81 i 85.
Polazeći od odluke građana da žive u nezavisnoj suverenoj državi Crnoj Gori, donesenoj na referendumu od 21. maja 2006.godine, opredjeljenja građana Crne Gore da žive u državi u kojoj su osnovne vrijednosti: sloboda, mir, tolerancija, poštovanje ljudskih prava i sloboda, multikulturalnost, demokratija i vladavina prava, apelujemo donosiocima odluka da čuju, poslušaju i urede pitanja liječenja neplodnosti, jer mi državljani Crne Gore, naše roditeljstvo i budućnost stvaranja zdravih porodica zavisi od Vas.
Na putu ka Evropskoj uniji, ne treba da se zanemari toliko dobrih stvari, čijom izmjenom ovim amandmanima donosi svim osobama u Crnoj Gori, kao što je pristup besplatnom liječenju neplodnosti, zaštita prava žena na rađanje u reproduktivnoj dobi, zaštita prava djece dobijene putem vantjelesne oplodnje, slobodan uvoz i izvoz doniranog i sopstvenog genetskog materijala i svim drugim kriznim okolnostima, bez da ove amandmane razmotrite kao opciju ostvarivanja prava pacijenata u Crnoj Gori.
Evropska unija je učešćem i preporukama legislative i odbrane prava dala ogroman
doprinos Fondaciji i usmjeravanjem na ostvarivanje prava, ne dozvolite paradoks. Medicinska struka manipulira činjenicama, NIKO se ne zalaže da žene u svom reproduktivnom dobu ugrožavaju zdravlje i život i da dolazi do smrtnosti zbog liječenja neplodnosti. Naš je nepokolebljiv stav da načini liječenja potpomognutom oplodnjom su opasni po zdravlje i da je izuzetno težak izbor, ali na kraju svega mora ostati IZBOR. Niko doktorima ne brani pravo na
uskraćivanje medicinske pomoći iz ličnih razloga, ali zdravstvena ustanova mora osigurati doktore koji će pružiti znanjem i iskustvom traženu uslugu. Samo onima koji danas misle da su žene drugorazredna ljudska bića i da takva trebaju ostati, nikada im nećemo uspjeti dokazati, kao ni činjenice i statistiku minimalne uspješnosti liječenja MPO u Crnoj Gori.
Po statistikama, polovina slučajeva neplodnosti uzrokovana je muškom neplodnošću, koja je naglo porasla tokom poslednjih 15-ak godina.
Micro-tese je hirurška procedura, uzimanja uzoraka tkiva ispitivanjem tkiva testisa mikroskopom I istraživanje spermatozoida u tim tkivima, koja se koristi u slučajevima muške neplodnosti. Zahvaljujući ovoj procedure, spermatozoidi se vade iz testisa muškaraca kada ih nema u ejakulatu sperme(azoospermia), kako bi se ipak omogućilo da postanu biološki očevi.
Različiti su razlozi za nepostojanje spermatozoida u sjemenoj tečnosti I to:
– Opstrukcija ejakulacionog kanala,
– Testisi nisu spušteni,
– Hormonski razlozi,
– Ne postoji ejakulacioni kanal (od rođenja),
– Genetski uzroci,
– Korištenje ljekova,
– Različite infekcije,
– Povrede,
– Izloženost radijaciji.
Na ovaj način, eliminiše se diskriminacija muškaraca, kada je liječenje neplodnosti u pitanju, te im se pruža prilika za potpuno ravnopravno pravo na liječenje, kao i ženama.
AMANDMAN 2
U članu 38 stav 3 poslije riječi: „(liječenja prijetećeg abortusa)” dodaju se riječi: „i za vrijeme stimulacije i biohemijske trudnoće u postupcima MPO“.
AMANDMAN 3
U članu 40 stav 3 poslije riječi: „(liječenja prijetećeg abortusa),” dodaju se riječi: „za vrijeme stimulacije i biohemijske trudnoće u postupcima MPO,“.
AMANDMAN 4
U članu 41 stav 2 poslije riječi: „(liječenja prijetećeg abortusa)” dodaju se riječi: „i za vrijeme stimulacije i biohemijske trudnoće u postupcima MPO“.
O B R A Z L O Ž E NJ E ZA A M A N D M AN E 2, 3 i 4
Sam proces medicinski potpomognute oplodnje, tokom stimulacije, kao i ostalih faza koje uključuju aspiraciju, embriotransfer i sl., kao i dvonedeljni period iščekivanja rezultata je veoma zahtjevan i stresan. Osim obaveznih analiza i kontrola, psihološki aspekt je jako značajan u ovom procesu.
Biohemijska trudnoća podrazumjeva period od 14 dana nakon embriotransfera i to je jednako tretirano kao liječenje prijetećeg abortusa.
Sem toga, žene su prinuđene da odsustvuju sa posla, te smo mišljenja da su navedeni amandmani u potpunosti opravdani, te da naknada zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad u navedemim slučajevima treba da bude obezbjeđena u visini od 100% od osnova za naknadu, kao što je slučaj sa liječenjem prijetećeg abortusa, tj. održavanje trudnoće.
ODREDBE ČLANOVA KOJI SE MIJENJAJU
Član 14
Zdravstvena zaštita iz člana 13 ovog zakona obuhvata:
1) promociju zdravlja kroz individualni i grupni savjetodavni rad, učešće u promotivnim kampanjama, po različitim populacionim grupama i u odnosu na različite rizike po zdravlje, u dijelu prevencije zaraznih bolesti i vodećih hroničnih nezaraznih bolesti, razvoja znanja i vještina u cilju usvajanja i modifikacije ponašanja koja predstavljaju rizik po zdravlje i rađanje zdravog djeteta;
2) prevenciju zdravlja koja uključuje preventivne programe i preglede, imunizaciju, imunoprofilaksu i hemioprofilaksu, skrininge (oportune i populacione) i posjete u kući osiguranog lica (patronažne posjete);
3) preglede u zdravstvenoj ustanovi i/ili u kući osiguranog lica, kao i
dijagnostiku na svim nivoima zdravstvene zaštite;
4) liječenje na svim nivoima zdravstvene zaštite u Crnoj Gori i liječenje u
inostranstvu;
5) bolničko liječenje;
6) rehabilitaciju na svim nivoima zdravstvene zaštite, uključujući i rehabilitaciju u kući osiguranog lica, kao i specijalizovanu medicinsku rehabilitaciju;
7) kontinuiranu zdravstvenu njegu na primarnom nivou zdravstvene zaštite i tokom bolničke zdravstvene zaštite, uključujući patronažne i kućne posjete;
8) stomatološku zdravstvenu zaštitu na primarnom nivou zdravstvene zaštite i to: promociju zdravlja kroz savjetodavni rad, prevenciju kroz preventivne programe, preventivne preglede djece do 18 godina života, dijagnostiku i liječenje djece do 18 godina života, učenika, studenata i djece bez roditeljskog staranja, a najkasnije do navršenih 26 godina života, lica starijih od 65 godina života, žena u toku trudnoće i godinu dana nakon porođaja, lica sa invaliditetom koja imaju oštećenja mišića i neuromišićne bolesti, plegični sindrom, oštećenje sluha, vida i govora sa više od 70% tjelesnog oštećenja, intelektualni invaliditet sa IQ 69 i manje, autizam, psihoze, epilepsiju, preglede zbog anomalija vilica (ortodoncija), mobilne ortodontske aparate za djecu do 18 godina života, kao i fiksne aparate za djecu do 18 godina života koja imaju intelektualni invaliditet sa IQ 69 i manje, autizam, epilepsiju i oštećenja koja ograničavaju otvaranje usta;
9) stomatološku zdravstvenu zaštitu na sekundarnom i tercijarnom nivou zdravstvene zaštite koja obuhvata liječenje povreda zuba i kostiju lica uključujući primarnu rekonstrukciju osteosintetskim materijalom, liječenje bolesti usta i zuba prije operacije na srcu ili presađivanja organa, kao i liječenje bolesti usta i zuba u okviru preoperativnog i postoperativnog tretmana malignih bolesti maksilofacijalne regije;
10) hitnu medicinsku pomoć i urgentnu medicinsku pomoć, u okviru dijagnostičkih pregleda, procedura i intervencija;
11) dijalizu, uz sanitetski prevoz osiguranog lica od kuće do zdravstvene
ustanove i nazad;
12) liječenje krvlju, komponentama krvi i derivatima krvi;
13) ljekove koji se izdaju na recept u apotekama, kao i ljekove koji se koriste za
liječenje u zdravstvenoj ustanovi;
14) medicinska sredstva i materijale;
15) medicinsko-tehnička pomagala;
16) sanitetski prevoz na svim nivoima zdravstvene zaštite i specijalni vazdušni
prevoz koji je iz medicinskih razloga opravdan i hitan;
17) prevoz sanitetskim kolima i sredstvima javnog linijskog prevoza u
drumskom i vazdušnom saobraćaju koji nije hitan;
18) postupke u vezi sa uzimanjem i presađivanjem organa, tkiva i ćelija u svrhu liječenja;
19) tri postupka medicinski potpomognute oplodnje, i to: homologne ili heterologne intrauterine inseminacije (IUI) – unos sjemenih ćelija u matericu žene, homologne ili heterologne vantjelesne oplodnje (IVF); homologne ili heterologne intracitoplazmatske injekcije spermatozoida (ICSI) i transfera polnih ćelija i embriona u jajovod žene, kod žene do navršene 44. godine života koja nema više od dvoje djece, pod uslovom da je jedan od bračnih, odnosno vanbračnih supružnika, kao i žena koja ne živi u bračnoj ili vanbračnoj zajednici crnogorski državljanin;
20) troškove smještaja i ishrane pratioca djece do 15 godina života, u bolnici ili u ustanovi za specijalizovanu medicinsku rehabilitaciju, kao i djece do 18 godina života u bolnici, koja su oboljela od malignih bolesti, djece do 18 godina života u bolnici i ustanovama za specijalizovanu medicinsku rehabilitaciju, koja imaju oštećenja mišića i neuromišićne bolesti, plegični sindrom, oštećenje sluha, vida i govora sa više od 70% tjelesnog oštećenja, intelektualni invaliditet sa IQ 69 i manje, autizam, psihoze i epilepsiju;
21) preglede, dijagnostiku, liječenje i rehabilitaciju zbog povrede na radu,
profesionalne bolesti i bolesti u vezi sa radom;
22) promjenu pola u skladu sa medicinskim indikacijama.
Bliže uslove i način odobravanja i korišćenja prevoza iz stava 1 tač. 16 i 17 ovog člana propisuje Fond, uz saglasnost organa državne uprave nadležnog za poslove zdravlja (u daljem tekstu: Ministarstvo).
Kriterijume za utvrđivanje medicinskih indikacija iz stava 1 tačka 22 ovog člana propisuje Ministarstvo.
Član 38
Naknadu zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad dužan je da obračuna i isplati poslodavac.
Poslije isteka 60 dana privremene spriječenosti za rad, naknadu zarade obračunava i isplaćuje poslodavac, a Fond poslodavcu refundira isplaćena sredstva.
Naknadu zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad zbog održavanja trudnoće (liječenja prijetećeg abortusa), Fond refundira poslodavcu od prvog dana odobravanja privremene spriječenosti za rad.
Član 40
Naknada zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad određuje se
najmanje u visini od 70% od osnova za naknadu.
Visina naknade iz stava 1 ovog člana, koju obezbjeđuje poslodavac iz svojih sredstava, može se kolektivnim ugovorom, u skladu sa ovim zakonom, utvrditi u većem iznosu od iznosa iz stava 1 ovog člana.
Naknada zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad usljed profesionalne bolesti i povrede na radu, osim za posljedice koje su nastupile usljed profesionalne bolesti i povrede na radu, održavanja trudnoće (liječenja prijetećeg abortusa), kao i dobrovoljnog davanja krvi, tkiva i organa, obezbjeđuje se u visini od 100% od osnova za naknadu.
Naknada zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad u visini od 100% od osnova za naknadu obezbjeđuje se osiguranom licu i zbog liječenja osnovne bolesti i stanja, i to: malignih bolesti, hemofilije, cistične fibroze, epilepsije, multiple skleroze, mišićne distrofije, cerebralne paralize, paraplegije i kvadriplegije, sistemskih autoimunih bolesti, hronične bubrežne insuficijencije (dijaliza), HIV i karantinskih bolesti i psihoze, kao i usljed njege djeteta oboljelog od malignih bolesti.
Osiguranim licima sa urođenim nedostatkom gornjih ili donjih ekstremiteta, slijepim i gluvonijemim licima naknada zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad u visini od 100% od osnova za naknadu obezbjeđuje se bez obzira po kojem osnovu je utvrđena privremena spriječenost za rad.
Član 41
Fond refundira poslodavcu isplaćenu naknadu zarade u visini od 70% od osnova za naknadu, a najviše do iznosa koji ne može biti veći od jedne prosječne zarade zaposlenih u Crnoj Gori u prethodnoj godini, po podacima organa uprave nadležnog za poslove statistike.
Fond refundira poslodavcu isplaćenu naknadu zarade za vrijeme privremene spriječenosti za rad zbog održavanja trudnoće (liječenja prijetećeg abortusa), do iznosa koji ne može biti veći od dvije prosječne zarade zaposlenog u Crnoj Gori u prethodnoj godini, po podacima organa uprave nadležnog za poslove statistike.
Naknada iz stava 1 ovog člana ne refundira se potrošačkim jedinicama budžeta Crne Gore, budžeta lokalne samouprave, kao i potrošačkim jedinicama nad kojima te potrošačke jedinice vrše nadzor u skladu sa posebnim zakonom.
Ako osiguranik radi kod više poslodavaca istovremeno, Fond naknadu iz stava 1 ovog člana refundira poslodavcima srazmjerno vremenu provedenom na radu kod svakog poslodavca.
U nastavku obrazloženja želimo vas informisati sa najtačnijim i najrelevantnijim podacima Atlasa datuma 10.12.2021. godine vezanih za ovu oblast.
ZVANIČNE INFORMACIJE IZ EVROPSKOG ATLASA-LIJEČENJA NEPLODNOSTI I PREPORUKE FONDACIJE
Osnovno pravo je da svaki državljanin Crne Gore ima pravo na rađanje djeteta i sa tim treba da ima potpunu podršku države. Liječenje neplodnosti treba da bude obezbijeđeno svima kojima je to potrebno kao dio zdravstvenog sistema u sopstvenoj zemlji. Liječenje i čitav process dijagnostifikovanja treba da bude dostupan i besplatan svim građanima, bez obzira na godine ili pol.
Neplodnost pogađa milione ljudi u Evropi, ali pristup liječenju neplodnosti uveliko varira u Evropi, što je detaljno prikazano u Evropskom atlasu liječenja neplodnosti koji su izradili: EPF (Evropski parlamentarni forum za seksualna i reproduktivna prava sa sjedištem u Briselu, www.epfweb.org ), Fertility Europe (www.fertilityeurope.eu – panevropska organizacija udruženja pacijenata posvećena neplodnosti, registrovana 2009., sa sjedištem u Briselu, preko 26 udruženja članica iz 24 države) I ESHRE (Evropsko društvo za ljudsku reprodukciju i embriologiju; osnovano 1985g. sa preko 7500 članova iz 110 država I van Evrope: doktori medicine, naučnici, medicinske sestre, labaratorijski tehničari, psiholozi, socijalni radnici, ESHRE sertifikovani klinički embriolozi, www.eshre.eu ).
Ovim dokumentom, koji je obljavljen 10.12.2021.g. obuhvaćene su 43 države i dat je detaljan pregled stanja politike fertiliteta, kako u pogledu propisa, postupaka, finansiranja, ali i edukacije o plodnosti.
Kada je legislative u pitanju, među ovim zemljama, 38 ima posebne zakone o reproduktivnim tehnologijama, a 33 imaju nacionalni registar aktivnosti u ovoj oblasti.
Kod finansiranja, imamo 12 država koje pokrivju troškove 6 postupaka IUI oplodnje, tri zemlje nude šest potpuno finansiranih ciklusa vantjelesne oplodnje, osim Srbije koja ima neograničen broj. U 35 zemalja IVF je djelimično finansiran u različitim razmjerama.
Atlas pokazuje da se samci i LGBT parovi suočavaju sa velikim preprekama u pristupu liječenju. Na primjer, samo 19 zemalja obezbjeđuje oplodnju donorskom spermom ženskim parovima, dok 41 zemlja obezbjeđuje olodnju strejt parovima, a 30 to pruža neudatim ženama.
Samo Jermenija i Velika Britanija imaju državno organizovane programe obrazovanja o plodnosti koji obrazuju mlade ljude o brizi o plodnosti i izazovima.
Ovo je važna preporuka Ženskom klubu da uvrsti i pruži smjernice i preporuke obrazovnom sistemu države, uvođenjem edukacije o plodnosti u školama.
• Glavni cilj Evropskog društva za ljudsku reprodukciju i embriologiju je da promoviše interesovanje i razumijevanje za reproduktivnu biologiju i medicinu. Sofisticiran i integrativan način informisanja o pristupu pacijenata tehnologijama liječenja neplodnosti, potvrđujući da su nejednakosti i dalje veliki problem u Evropi. Evropski atlas politika liječenja plodnosti ocjenjuje 43 zemlje o pristupu tretmanima za plodnost i sadrži jasne nalaze.
Međunarodni standardi i smernice – Evropski parlament:
• Napominje da je neplodnost bolest koje je priznala Svjetska zdravstvena organizacija i koje može imati ozbiljne posljedice kao što je depresija;
• Ističe da je neplodnost u porastu i da se sada javlja kod oko 15% parova širom svijeta;
• Stoga poziva države članice da osiguraju pravo parova na univerzalni pristup liječenju neplodnosti; Paragraf 26 Rezolucije Evropskog parlamenta o dermografskoj budućnosti Evrope (2007/2156 (INI)
• Poziva države članice da osiguraju da sve osobe u reproduktivnom dobu imaju pristup tretmanima za neplodnost, bez obzira na njihov socio-ekonomski ili bračni status, rodni identitet ili seksualnu orijentaciju;
• Naglašava važnost pomnog ispitivanja plodnosti u EU kao pitanja javnog zdravlja i rasprostranjenosti neplodnosti i neplodnosti koji su teška i bolna stvarnost za mnoge porodice i osobe;
• Poziva države članice da preduzmu holistički, zasnovan na pravima, inkluzivan i nediskriminatorski pristup plodnosti, uključujući mjere za sprečavanje neplodnosti i obezbjeđivanje jednakosti u pristupu uslugama za sve osobe reproduktivnog uzrasta, kao i da medicinski potpomognutu reprodukciju učini dostupnom i dostupnom u Evrop,: stav 39. Rezolucija Evropskog parlamenta o stanju seksualnog i reproduktivnog zdravlja i prava u EU, u okviru zdravlja žena (2020/2. 215(IND)
Ključni nalazi (podaci) 1 :
Od 43 analizirane zemlje Pravna situacija (zakon):
38 zemalja ima ART zakon (Tehnologija potpomognute reprodukcije)
33 zemlje imaju nacionalne registre ART aktivnosti
16 zemalja ima registar donatora
Tretmani:
43 zemlje (sve) obezbjeđuju IVF / ICSI sopstvene gamete heteroseksualnim parovima
41 zemlja obezbeđuje IVF / ICSI sa donacijom sperme heteroseksualnim parovima (ICSI – Intracitoplazmatska injekcija sperme)
20 zemalja obezbjeđuje IVF / ICSI sa donacijom sperme ženskim parovima
32 zemlje pružaju IVF / ICSI donacijom sperme singl ženama
40 zemalja obezbjeđuje IVF / ICSI sa donacijom jajnih ćelija heteroseksualnim parovima
17 zemalja obezbjeđuje IVF / ICSI sa donacijom jajnih ćelija ženskim parovima
7 zemalja obezbjeđuje IVF / ICSI sa donacijom jajnih ćelija muškim parovima
25 zemalja obezbjeđuje IVF / ICSI donacijom jajnih ćelija singl ženama.
Ključni nalazi (podaci) 2:
Od 43 analizirane zemlje Donacija:
18 zemalja čini donaciju gameta i embriona strogo anonimnom
11 zemalja nudi neanonimnu donaciju / identifikaciju
12 zemalja nudi mješovite anonimne i neanonimne donacije.
Javno finansiranje:
12 zemalja nudi do 6 finansiranih ciklusa IUI (intrauterine oplodnje)
35 ponuda djelimično finansiranih
27 zemalja finansiranje je širokom spekru usluga (ljekovi, PGD, procenti učešća u finansiranju)
3 zemlje nude do 6 potpuno finansiranih ciklusa IVF /ICSI (Velika Britanija od 6 do 12 ciklusa, Srbija neograničeno).
Perspektiva pacijenata:
13 zemalja udruženja pacijenata se konsultuju o javnim politikama
7 zemalja nudi finansiranu psihološku podršku za MAR tretman (medicinski potpomognuta reprodukcija)
Samo u 2 zemlje postoji državni organizovan program edukacije o plodnosti (Jermenija i Velika Britanija).
STAROSNE GRANICE ZA ŽENE
Lista zemalja koje dozvoljavaju liječenje pacijenata starijih od 50 godina :
Opcije liječenja pacijenata starijih od 50 godina nisu uvijek u skladu sa zakonom. U nekim zemljama klinike same odlučuju da li će liječiti, na primjer, pacijenta starog 55 godina. U ovom slučaju klinike obično između ostalog zahtijevaju: dodatne testove i potvrdu ginekologa da ne postoje kontraindikacije za trudnoću.
– Vantjelesna oplodnja u Španiji – postoji dogovoreno ograničenje – starost 51 godina, međutim postoji nekoliko klinika u Španiji koje podržavaju pacijente starije od 52 godine
– IVF na sjevernom Kipru – starije od 55 godina – do 58 godina, potrebno je odobrenje etičkog komiteta, preko 45 godina – potrebno je odobrenje Ministarstva zdravlja – IVF klinike organizuju proces
– Vantjelesna oplodnja u Ukrajini – bez ograničenja – nije određeno zakonom, odlučuje svaka klinika pojedinačno – većina klinika postavlja ograničenje u dobi od 52 do 55 godina
– Vantjelesna oplodnja u Letoniji – bez ograničenja koje nije određeno zakonom, odlučuje svaka klinika pojedinačno
– VF u Rusiji – ograničenje je postavljeno na 51 godinu, ali IVF klinike mogu liječiti starije pacijente na sopstveni rizik, postoje klinike koje nude vantjelesnu oplodnju za pacijente starije od 55 godina
– Poljska – bez ograničenja, a odlučuje svaka klinika pojedinačno – većina klinika neće liječiti žene starije od 52 godine
– Grčka do 52 godine
– Makedonija do 52 godine.
Komentarišući podatke, Anita Fincham, predsjednica Fertility Europe izjavila je da „Svaka zemlja zaslužuje biti savršena zemlja s dobrim propisima koji osiguravaju jednak, siguran i efikasan pristup tretmanu neplodnosti svima kojima je to potrebno; dobre regulative koje uzimaju u obzir prava i dobrobit svih uključenih strana, uključujući djecu i donatore.
Liječenje neplodnosti treba ponuditi kao dio zdravstvenog sistema bez diskriminacije seksualne orijentacije i građanskog statusa. Ovaj Atlas treba podržati europske i nacionalne kreatore politike u razumijevanju kako svoju zemlju učiniti savršenom.
Ovaj Atlas je tu da podrži i pacijente i kreatore politike na evropskom i nacionalnom nivou u poboljšanju pristupa liječenju neplodnosti u svim evropskim zemljama. Svi pacijenti s neplodnošću trebali bi imati mogućnost pristupa liječenju kao dijelu zdravstvenog sistema u svojoj zemlji. Ovaj Atlas treba podržati pacijente i kreatore politike u razumijevanju kako svoju zemlju učiniti savršenom.”
Predlozi Fondacije I ja imam pravo da budem mama
Naše Preporuke:
-Priznati pravo na pokušaj da se rodi dijete kao univerzalno pravo širom EU, bez ograničenja u broju postupaka i starosnoj dobi žene (do navršenih 55 godina);
– Osigurati jednak, pravičan i bezbjedan pristup tretmanima ART i donorskim tretmanima za neplodnost svim državljanima Crne Gore;
– Obezbijediti javno finansiranje za sve linije liječenja neplodnosti;
– Angažovati javni sektor u pružanju boljih informacija o plodnosti i neplodnosti;
– Nacionalni registri tretmana i donatora;
– Genetsko testiranje embriona na ozbiljne bolesti ;
– Puno finansiranje liječenja – IUI inseminacija , IVF/ICSI širom zemlje;
– Psihološku podršku kao dio finansiranog liječenja plodnosti ;
– Da kreatori politika konsultuju udruženja pacijenata o promjenama propisa;
– Da država organizuje i finansira obrazovanje o plodnosti u školama ili neki vid obrazovanja!!!
Da bi se efikasno pozabavila neplodnošću, zdravstvene politike moraju prepoznati da je neplodnost bolest koja se često može sprečiti, čime se smanjuje potreba za skupim, uzastopno ponovljenim i loše dostupnim tretmanima. Pored toga, omogućiti zakone i politike koji regulišu reprodukciju trećih strana i ART su od suštinskog značaja za obezbjeđivanje univerzalnog pristupa bez diskriminacije i za zaštitu i unapređenje ljudskih prava svih uključenih strana.
Jednom kada se uspostave politike povećanja plodnosti, od suštinske je važnosti osigurati da se njihova implementacija prati i da se kvalitet usluga kontinuirano poboljšava.
Podaci pokazuju da postoje zemlje koje imaju negoraničen broj postupaka (Srbija, Izrael), postoje zemlje gdje su zagarantovana prava žena na IZBOR i rađanje i gdje nije to pravo diskriminisano i narušeno, postoje zemlje kvalitetnijih metoda i usluga liječenja neplodnosti i na kraju dajmo PRIMJER EVROPI ovim zakonom na našem zajedničkom putu. Brisel očekuje da Crna Gora nastavi put pridruživanja Evropskoj uniji sa više odlučnosti i više vladavine prava. Budimo dobar primjer!
Kada je starosna granica u pitanju, apelujemo na donosioce odluka da doprinesu da budemo među “savršenim zemljama-zelenim” i da imate razumjevanja za one žene koje imaju 50+ god, a nisu se ostvarile kao majke – dajmo im šansu!
